De jongeren in Nederland zijn door de digitalisering en de impact van sociale media zijn het overduidelijk de ‘nieuwsconsumenten van de toekomst’, maar die van nu. De media-ontwikkelingen in de afgelopen zeventien jaar waren zo ingrijpend dat niemand meer een afwachtende houding kan aannemen. De maatschappelijke zorgen over de nieuwsconsumptie van jongeren lossen zich niet meer vanzelf in de tijd op.

De studie, waarvoor bijna tachtig bronnen zijn bekeken en vergeleken, geeft nu een helder en afgewogen inzicht in wat we over de relatie tussen jongeren en nieuws moeten weten. Het is echter niet alleen een  status-update en een overzicht, maar vooral ook een oproep tot verder denken en actie en waar nodig tot kritische (zelf)reflectie.

Onderzoeker UseTheNews

Voor #UseTheNews is deze studie de basis van onze activiteiten om jongeren een stem te geven in het nieuwslandschap. Beter wederzijds begrip is extra gevraagd in een maatschappij die poogt om te gaan met onder meer ingrijpende en snelle technologische veranderingen zoals AI in tekst, beeld en geluid.

Dit komt naar voren uit de nieuwe literatuurstudie Jongeren en Nieuws (2006-2022) van #UseTheNews Nederland. De studie is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar bijna tachtig eerdere onderzoeken, rapporten en artikelen over het onderwerp. Dit onderzoek werd uitgevoerd door het Lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie van de Hogeschool Utrecht.

Kort de resultaten

Wat weten we over hoe jongeren tegen nieuws aankijken en wat dat betekent voor hun nieuwsgebruik en gedrag?

In dit rapport geven we een overzicht van het wetenschappelijke onderzoek dat van 2006 tot en met 2022 is uitgevoerd naar jongeren (15-24 jaar) en nieuws. De begindatum van 2006 is gekozen, omdat toen sociale media, met name Facebook, toegankelijk werden voor iedereen boven de 13 jaar.

Door de digitalisering en de intrede van sociale media is het medialandschap de afgelopen twee decennia enorm veranderd en dat heeft ingrijpende gevolgen voor het nieuwsgebruik van jongeren. Op basis van een literatuuronderzoek naar 76 wetenschappelijke empirische artikelen en beleidsrapporten wordt in deze studie ingegaan op essentiële vraagstukken over hoe jongeren nieuws definiëren, op welke manieren ze nieuws consumeren en gebruiken in hun dagelijks leven en hoe ze nieuws beleven en evalueren. In het literatuuronderzoek komt een aantal duidelijke trends naar voren. De eerste conclusie is dat jongeren een breed begrip hebben van wat nieuws is. Ze zien nieuws als alles wat er momenteel in de wereld gebeurt en belangrijk is voor hun leven. Nieuws is volgens hen recent, actueel en feitelijk.

Zowel nieuws van ‘mainstream’ media (grote nieuwsorganisaties zoals de NOS en de Volkskrant), ook wel de professionele media genoemd, als van ‘alternatieve’ media (influencers en nieuws via socialemediakanalen zoals TikTok, YouTube en Instagram) worden beschouwd door jongeren als vormen van nieuws.

In vergelijking met mainstream media, hebben alternatieve media volgens jongeren meer betrekking op hun persoonlijke interesses. Bovendien helpen deze media hen om hun horizon te verbreden. Ook
vinden ze dat bij deze media vaak duidelijker is welk standpunt er wordt ingenomen, iets wat ze bij mainstream media minder herkennen. De smartphone is het apparaat waarop jongeren het meeste in aanraking komen met nieuws. De thema’s en onderwerpen van nieuws die jongeren consumeren zijn divers. Naast zogenaamde lifestyle-onderwerpen, zoals muziek, films en beroemdheden of influencers, zijn veel jongeren ook geïnteresseerd in nieuws en gebeurtenissen met een sterk mobiliserend karakter of nieuws over ingrijpende gebeurtenissen, zoals de klimaatcrisis.
Er is geen dominant type media voor het nieuwsgebruik van jongeren.

Zo gebruiken jongeren internet en sociale media, zoals TikTok, Instagram, Snapchat en YouTube, om nieuws te consumeren. Maar ook zoekmachines vormen voor een deel van de jongeren een centrale route naar nieuws.

Verschillend

Jongeren komen op verschillende manieren in aanraking met nieuws. Aan de ene kant gaan ze actief op zoek naar nieuws en maken ze bewuste keuzes in wat ze wel en niet consumeren (‘news-à-lacarte’).
Aan de andere kant gaan jongeren ervan uit dat ze niet actief op zoek hoeven te gaan naar nieuws omdat het hen toch wel vindt (‘news-finds-me’). Tegelijkertijd impliceert dit gedrag niet
noodzakelijkerwijs dat ze ongeïnformeerd of ongeïnteresseerd zijn.

Het sociale aspect van nieuws is namelijk cruciaal voor jongeren. Ze willen geïnformeerd zijn over nieuws zodat ze hun eigen mening kunnen vormen over belangrijke kwesties en kunnen deelnemen
aan gesprekken met hun sociale netwerk. Als gevolg hiervan wordt hun nieuwsconsumptie sterk beïnvloed door de mensen in hun sociale netwerken: vrienden, ouders, leraren, influencers en experts
die ze online volgen.

De evaluatie van nieuws is voor jongeren niet altijd gebaseerd op een rationale, afgewogen keuze. Eerder vertrouwen ze op hun eigen onderbuikgevoel. Het grote nieuwsaanbod zorgt ervoor dat
jongeren nieuws vaak als overweldigend ervaren en het lastig vinden om de betrouwbaarheid ervan te bepalen.

Ondanks dat jongeren denken dat ze goed in staat zijn om fake news te herkennen, blijkt dat zij meer geneigd zijn om fake news te geloven en verspreiden. Daarnaast hebben ze moeite met het begrijpen
van de mechanismen die ten grondslag liggen aan algoritmes van Google en sociale media. Hoewel dit literatuuronderzoek inzichten geeft in belangrijke trends met betrekking tot jongeren en
nieuws, is het goed om je te realiseren dat jonge nieuwsgebruikers niet kunnen worden gezien als één homogene groep. Het is opvallend dat in weinig onderzoeken de verschillen tussen jongeren expliciet
worden onderzocht of benoemd, terwijl er mogelijk allerlei factoren van invloed zijn op hoe jongeren naar nieuws kijken en met nieuws omgaan, zoals leeftijd, gender, sociale klasse, politieke opvattingen,
invloed van ouders en leraren, enzovoort. Het is belangrijk dat hier meer rekening mee wordt gehouden bij vervolgonderzoek naar dit onderwerp. Bovendien is er nog een aantal andere vragen dat in bestaand onderzoek onbeantwoord blijft.

Zijn er bepaalde levensstijlen die jongeren hanteren waardoor er verschillen ontstaan in hun percepties van nieuws? Welke elementen van nieuws zorgen ervoor dat jongeren dit als overweldigend ervaren?
Hoe kijken jongeren aan tegen het onderscheid tussen mainstream en alternatieve media?

Hoe begrijpen jongeren de rol van algoritmen wanneer ze online op zoek gaan naar een specifiek onderwerp of antwoord?

Antwoorden op deze vragen en meer inzicht in de specifieke Nederlandse context vereist vervolgonderzoek naar achterliggende redenen, motivaties en gedragingen van jongeren. Tot slot brengen de bevindingen van dit literatuuronderzoek bepaalde implicaties met zich mee voor nieuwsorganisaties. Hoewel er geen snelle oplossing bestaat om meer betrokkenheid te creëren tussen jongeren en nieuwsmedia, kan op basis van de literatuur worden gesteld dat nieuwsorganisaties met twee suggesties rekening kunnen houden. Jongeren waarderen het wanneer er in nieuwsverhalen aandacht wordt besteed aan diverse perspectieven en meningen. Daarnaast is het voor jongeren belangrijk dat nieuws betrekking heeft op hun dagelijkse leven omdat dit hen helpt om hun eigen standpunten te ontwikkelen en over nieuws in gesprek te gaan met hun sociale netwerk.

Hoe definiëren jongeren nieuws?

In de meeste onderzoeken die zijn uitgevoerd naar jongeren en nieuws wordt de definitie van nieuws als een vanzelfsprekendheid genomen.(10) De onderzoekers bepalen bij voorbaat al wat nieuws
betekent.

Dit is met name te zien bij kwantitatieve onderzoeken, zoals enquêtes, waarbij jongeren wordt gevraagd wat zij onder nieuws verstaan aan de hand van vooraf bepaalde categorieën. Zo wordt er bijvoorbeeld een lijst van nieuwsmerken of -platforms getoond aan jongeren en vervolgens wordt gevraagd deze op persoonlijke voorkeur te rangschikken. Bij kwalitatieve onderzoeken wordt de vraag dikwijls overgeslagen en ligt de focus eerder op hoe jongeren nieuws gebruiken en evalueren.

Wat ook meespeelt, is dat jongeren het lastig lijken te vinden om nieuws op een eenduidige manier te definiëren. Door de veranderingen in het nieuwslandschap vragen sommige onderzoekers zich af of je nieuws überhaupt nog moet definiëren: ‘The very genre of ‘news’ has come to an end.’

Doordat jongeren zich in een tijd bevinden waarin ze op elk moment van de dag en via allerlei wegen worden blootgesteld aan nieuws, lijkt het achterhaald om je af te vragen of jongeren het nieuws wel of
niet volgen.  Ook andere onderzoekers geven aan dat nieuws van alles kan zijn. In de studies waar de definitie van nieuws expliciet wordt genoemd, komt naar voren dat jongeren
een breed begrip hebben van wat nieuws is.  Onder nieuws verstaan ze alles wat er momenteel in de wereld gebeurt en belangrijk is voor hun leven. Volgens jongeren is nieuws iets dat recent, actueel
en feitelijk is. Ook brengt het mensen bij elkaar en is het onderdeel van het gesprek van de dag.